Krwawienie z odbytu jest zespołem, który może wystąpić w wielu chorobach zapalnych, zakaźnych, nowotworowych oraz niektórych innych schorzeniach dotyczących odbytnicy i dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Krew utajona w kale rozpoznaje się, gdy w stolcu (także w postaci pojedynczych smug), na pościeli lub papierze toaletowym obecna jest jakakolwiek ilość krwi. Częstość występowania nie została wyjaśniona z powodu braku standaryzacji kryteriów krwawienia z odbytu. Specjaliści uważają, że podawane w różnych źródłach statystyki należy traktować jako odzwierciedlenie wykrywalności, a nie rzeczywistego rozpowszechnienia patologii.
Przyczyny krwawienia z odbytu
Wszystkie przyczyny krwawienia z odbytu można podzielić na kilka grup:
- Spowodowane łagodnymi i złośliwymi nowotworami dolnego odcinka przewodu pokarmowego,
- Nieprawidłowymi rozrostami błony śluzowej jelita grubego,
- Przewlekłymi chorobami jelita i odbytu,
- Zatruciami i zmianami infekcyjnymi,
- Wrodzonymi i nabytymi zaburzeniami miejscowego krążenia krwi,
- Zaburzeniami stolca,
- Powikłaniami różnych chorób i radioterapii.
Wśród zmian nowotworowych, które prowokują krwawienie z odbytu, na szczególną uwagę zasługuje rak jelita grubego. We wczesnych stadiach choroby mogą występować niewielkie krwawienia. Wraz z rozpuszczeniem guza krwawienie z odbytnicy staje się bardziej obfite, w niektórych przypadkach może wystąpić znaczne krwawienie spowodowane stopieniem dużego naczynia. Nieprawidłowe narośla (polipy) również często powodują krwawienie z odbytu. Szczególnie często krwawią bogate w naczynia polipy kosmkowe.
Krew utajona w kale jest stałym objawem nieswoistego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego-Crohna. Krwawienie z odbytu może wystąpić również w przypadku zapalenia uchyłków jelita grubego, zapalenia odbytnicy i samotnych wrzodów odbytu. Sporadycznie z powszechnych zatruć pokarmowych rozwijają się niewielkie krwawienia, częściej wykrywalne jedynie w testach na krew utajoną w kale. Objaw ten jest również rutynowo obserwowany w zakaźnych zmianach przewodu pokarmowego (np. czerwonka).
Krwawienie z odbytu występuje również w rzekomobłoniastym zapaleniu jelita grubego wynikającym ze swoistej dysbakteriozy, w której stosuje się antybiotykoterapię. Sporadycznie u pacjentów z krwawieniem z odbytu występują wrodzone anomalie naczyniowe (angiodysplazja) lub niedokrwienie jelit w wyniku nabytych zaburzeń krążenia brzusznego i miednicznego. Krwawienie z odbytu jest często spowodowane hemoroidami, szczelinami odbytu i wypadaniem odbytnicy.
Objawy krwawienia z odbytnicy
Charakter i intensywność krwawienia z odbytnicy zależy od patologii leżącej u podstaw choroby. Przy szczelinach odbytu pacjenci skarżą się na intensywny ból podczas defekacji. Krwi jest mało i wychodzi w postaci małych jasnoczerwonych smug na papierze toaletowym. Krwotok z odbytu może przebiegać z podobnymi objawami, ale bez intensywnego bólu podczas aktu defekacji. U niektórych pacjentów dochodzi do wypadania hemoroidów. Krew jest zwykle jasno szkarłatna, ale mogą być obecne ciemne skrzepy. Krwotok z odbytu w hemoroidach jest bardziej nasilony i może wystąpić niedokrwistość.
Krwawienie z odbytu jest stosunkowo rzadkie w zapaleniu uchyłków, ale może być obfite i wymagać pilnego leczenia. Rodzaj krwi zależy od lokalizacji uchyłka. Gdy dotknięta jest esica, krew jest jasnoczerwona, natomiast w uchyłkach okrężnicy prawostronnej krew jest ciemno bordowa, a czasem prawie czarna. Pacjentów niepokoi ból brzucha, gorączka i hipertermia spowodowana zapaleniem błony śluzowej uchyłka. Krwawienie z odbytu w zapaleniu uchyłków może ustać samoistnie, a następnie nawracać po kilku miesiącach, a nawet latach.
Krwawienie z odbytu z polipów jelita grubego może występować na tle subiektywnego samopoczucia lub bólu brzucha i nieprawidłowości w oddawaniu stolca. Nasilenie takich krwawień jest zwykle łagodne, ale ich częste występowanie może powodować niedokrwistość, zwłaszcza w dziedzicznej polipowatości rodzinnej z dużą liczbą polipów skłonnych do krwawień.
W krwawieniach z odbytu spowodowanych zapaleniem odbytnicy i jelita grubego o różnej etiologii występują bóle brzucha, biegunka i nieprawidłowe zanieczyszczenia w stolcu. Wraz z ropą i śluzem w kale mogą pojawić się smugi krwi. Krwotok z odbytu może nasilać się w czasie ciężkich stanów ostrych oraz zaostrzeń przewlekłego zapalenia jelita grubego i odbytnicy z wyraźnymi objawami klinicznymi, ale znaczna utrata krwi nie jest charakterystyczna. Popromienne zapalenie odbytnicy i zapalenie jelita grubego mają podobne objawy, a w większości przypadków krwawienie z odbytnicy ustępuje po zakończeniu radioterapii.
Diagnoza
Krwotok z odbytu rozpoznaje się na podstawie skargi, badania per rectum, testu na krew utajoną w kale oraz badanie kolonoskopii. Aby ocenić nasilenie niedokrwistości, wykonuje się ogólne badanie krwi. Metody radiologiczne (TK, RTG, angiografia trzewna, fistulografia), biopsja, koprogram, bakteriologiczna analiza stolca, biochemiczna analiza krwi i inne badania są stosowane w celu znalezienia podstawowej przyczyny krwawienia z odbytu. Diagnozę różnicową stawia się z krwawieniem z innych części przewodu pokarmowego.
